Pripremila: Ljilja Lukić
Louis Zamperini je rođen 26. januara 1917. u Oleanu u Njujorku.
Roditelji Anthoni Zamperini i Louise Dossi, rodom su bili iz Verone u sjevernoj Italiji. Louis je imao starijeg brata Petea i dvije mlađe sestre, Virginiju i Silviu. Odrastao je u strogom katoličkom domaćinstvu.
Djetinjstvo
Godine 1919. porodica se seli u Torrance u Kaliforniji, gde je Louis pohađao srednju školu Torrance. Zamperini i njegova porodica nisu govorili engleski kad su se preselili u Kaliforniju, a zbog italijanskih korijena postali su meta za nasilnike. Hapšen je zbog krađe piva, a otac ga je podučavao boksu, kako je rekao, zbog samoodbrane. Louis je ubrzo postao ovisan o tim treninzima.
Srednja škola
Da bi ga spriječio da upada u nevolje, stariji brat Pete ga uključuje u školski trkački tim. Brucoški period je završio na petom mjestu tzv C divizije u disciplini na 600m.
– Bilo je to veliko priznanje, niko u školi, osim nekolicine mojih prijatelja, nije znao moje ime prije nego što sam počeo trčati. Ubrzo kad sam počeo da osvajam trke, druga djeca počinju da me zovu po imenu. Pete mi je rekao da moram da prestanem da pijem i pušim ako želim da se izdvojim od ostalih i da moram da trčim, trčim, trčim… Odlučio sam tog ljeta da idem na sve ili ništa. Preko noći sam postao fanatik, stalno sam trenirao, zaboravio na poroke, nisam čak pio ni milkshake.
Od ljeta 1932. godine i prve trke pa tokom tri godine srednje škole, Zamperini je bio neporažen. Počeo je da obara rekorde svog brata.
Školski rekord
Zamperini je 1934. postavio školski rekord na milji (4:21.2) na državnom prvenstvu u Kaliforniji. Samo nedelju dana kasnije osvojio je i Državno prvenstvo u Kaliforniji sa rezultatom 4:27.8 što mu donosi stipendiju na Univerzitetu Južna Kalifornija.
Zamperini je 1936. godine odlučio da se oproba na Olimpijskim igrama. U to vrijeme, sportisti su morali da plaćaju put do mjesta održavanja Olimpijade, ali pošto je njegov otac radio za željeznici, Louis je mogao besplatno da putuje. Grupa trgovaca iz njegovog kraja skupila je novac za svog lokalnog heroja da ima od čega da živi tokom takmičenja. Konkurencija na 1.500 metara je bila žestoka te godine, jer su i Glenn Cunningham, Archie San Romani i Gene Venzke pokušavali da se domognu mjesta u timu.
Zamperini se nije takmičio na 1.500 metara, ali je pretrčao 5.000 metara. Jednog od najtoplijih dana u godini, tokom sjevernoameričkog toplotnog talasa 1936. godine na ostrvu Randalls u Njujorku, favorit Norm Bright i nekolicina drugih takmičara srušili su se tokom trke. 40 ljudi je umrlo od vrućine samo na Menhetnu te nedelje. Zamperini je završio u sprinterskom finišu protiv američkog rekordera Don Lasha i kvalifikovao se za Ljetnje olimpijske igre 1936. u Berlinu. Nakon što se kvalifikovao u dobi od 19 godina i 178 dana, Zamperini je postao najmlađi američki kvalifikant na 5000 metara.
Berlin 1936.
Ni za Zamperinija ni za Lasha nije se vjerovalo da imaju mnogo šansi da pobjede u trci na 5.000 metara na Olimpijadi 1936. Zamperini je kasnije ispričao nekoliko anegdota iz svog olimpijskog iskustva, uključujući i izležavanje na brodu na putu u Evropu.
– Bio sam klinac iz ere depresije koji nikada u životu nije kupio sendvič u dragstoru. A sva ta hrana je bila besplatna. Jeo sam ne samo jednu slatku rolnicu, već sedam svakog jutra, sa slaninom i jajima. Oči su mi bile gladne.
Na kraju putovanja, Zamperini, kao i većina drugih sportista na brodu, dobili su na težini, ali u Zamperinijevom slučaju to je bilo pet kilograma.
Iako debljanje nije bilo dobro za njegovo trčanje, bilo je potrebno za njegovo zdravlje, jer je smršao sedam kilograma dok je na ljetnjoj vrućini u Njujorku trenirao za olimpijsku normu.
Zamperini je završio na 8. mjestu u disciplini 5.000 metara na toj Olimpijadi, u vremenu od 14 minuta 46 sekundi i osam stotinki, iza olimpijskog rekordera Finca Gunnara Hockerta, 14 minuta 22,2 sekunde (svjetski rekorder Lehtinen je bio drugi, a Zamperinijev sunarodnik, Lash, trinaesti).
Međutim, njegov posljednji krug od 56 sekundi bio je dovoljno brz da privuče pažnju Adolfa Hitlera, koji je insistirao na ličnom sastanku. Kako je pričao kasnije Zamperini, Hitler se rukovao sa njim i rekao: “Ah, ti si dečko sa brzim finišom.”
Koledž
Nakon olimpijskih igara Zamperini se upisao na Univerzitet Južna Kalifornija. 1938. je postavio rekord nacionalne koledž milje (1609 metara) od 4 minuta, 8,3 sekunde, uprkos ozbiljnim posjekotinama potkoljenica koje je zadobio od strane drugih takmičara. Ovaj rekord nije oboren petnaest godina, i bio je poznat kao “Torrance Tornado”.
Služba u II Svjetskom ratu
Zamperini je pristupio vazdušnom korpusu Sjedinjenih Država u septembru 1941. godine u činu potporučnika. Poslat je na pacifičko ostrvo Funafuti kao bombaš na konsolidovanom bombarderu B-24 Liberator.
Bombarder je teško oštećen u borbama u aprilu 1943. tokom napada na ostrvo Nauru u Japanu. Njujork Tajms je 4. maja objavio da je Zamperini zaslužan za pružanje prve pomoći petorici ranjenih članova posade njegovog bombardera, a spasio je život dvojici na povratnom letu iz Naure 21. aprila. Nakon uspješnog leta u kome je Zamperini učestvovao kao bombaš, njegovu letilicu napale su tri japanske. Pet članova posade je ranjeno, od kojih je jedna umrla, a bombaš je teško oštećen. Imao je preko 500 rupa od metaka i granata u trupu i repu.
Izgubljen tokom misije
Pošto Super Man (letilica) više nije mogao da leti, zdravi članovi posade prebačeni su na Havaje na ponovnu preraspodjelu misija. Zamperini je zajedno s još nekim bivšim članovima ekipe Super Mana dobio zadatak da izvrši potragu za izgubljenim avionom i posadom. Dali su im još jedan B-24, Green Hornet, koji je bio poznat među pilotima kao neispravan “limun”.
27. maja 1943. godine, u toku potrage, zbog mehaničkih problema obrušili su se u okean 850 milja (1370 km) južno od Oahua, kada je poginulo osam od 11 članova posade.
Trojica preživjelih bili su Zamperini, pilot Russell Allen Phillips i Francis McNamara. Sa malo hrane i bez vode, sakupljali su kišnicu, sitnu ribu koju su jeli sirovu i ptice koje su sletjele na njihov splav. McNamara je u panici pojeo svu čokoladu koju su imali, ali se kasnije iskupio koristeći veslo da bi odbranio preživele od napada morskih pasa.
Pokušali su da privuku pažnju aviona za pretragu, ali nisu uspjeli. Uz nekoliko alatki koji su spasili nakon havarije, upravljali su sa dva mala splava. Uhvatili su dva albatrosa, od kojih su jednog pojeli i koristili komade kao mamac za hvatanje ribe, a sve to dok su odbijali stalne napade morskih pasa. Druga opasnost je prijetila od oluje. Japanski bombarder ih je gađao nekoliko puta, probio splav, ali niko nije pogođen. Poslije 33 dana na moru, McNamara je preminuo. Zamperini i Phillips su zamotali njegovo tijelo i gurnuli ga u okean.
Ratni zarobljenik
47. dana, Zamperini i Phillips stigli su do Maršalovih ostrva gdje ih je zarobila japanska mornarica. Držali su ih u zatočeništvu, tukli i maltretirali sve do kraja rata u avgustu 1945.
Prvobitno su držani u Kwajalein Atollu, nakon 42 dana prebačeni su u japanski ratni logor u Ofuni, koji je bio za zarobljenike koji nisu registrovani kao ratni zarobljenici. Zamperini je kasnije prebačen u tokijski logor za ratne zarobljenike Omori, a na kraju u logor Naoetsu na sjeveru Japana, gdje je ostao do završetka rata.
Mučio ga je zatvorski stražar Mutsuhiro “Ptica” Vatanabe, koji je kasnije uvršten u listu generala Douglasa MacArthura od četrdeset najtraženijih ratnih zločinaca u Japanu.
Zamperini je bio smješten u istom logoru kao i major Greg “Pappy” Boyington, a u svojoj knjizi Baa Baa Black Sheep, Boyington opisuje italijanske recepte koje je Zamperini pisao kako bi zatvorenicima skrenuo misli sa uslova u logoru.
Poslijeratni život
Zamperini je isprva proglašen nestalim na moru, a potom je objavljeno da je godinu i dan nakon nestanka ubijen u akciji. Kada se konačno vratio kući, dočekan je kao heroj.
Zamperini i Cynthia Applewhite vjenčali su se 1946. godine, bili su u braku do njene smrti 2001. godine i imali dvoje djece – Cissy i Luke.
Posljednja godina
Četiri dana prije 81. rođendana u januaru 1998. godine, Zamperini je bio jedan od nosilaca olimpijske baklje na zimskim olimpijskim igrama u Naganu, u Japanu, nedaleko od logora u kojem je bio zarobljen. Pokušao je da se sastane sa svojim najbrutalnijim mučiteljem Mutsuhirom Watanabeom, koji je izbjegao progon kao ratni zločinac, ali je odbio da ga vidi. Zamperini mu je poslao pismo, rekavši da mu je, iako je pretrpio veliko maltretiranje, oprostio. Nije poznato da li je Vatanabe čak i pročitao pismo, a Zamperini nije dobio odgovor. U martu 2005. Zamperini se vratio u Njemačku da posjeti Berlinski olimpijski stadion prvi put otkad se tamo takmičio.
Smrt
Njegova smrt prethodno je pogrešno najavljena, kad ga je američka vlada klasifikovala kao ubijenog u akciji. Predsjednik Franklin D. Roosevelt je čak 1944. godine Zamperinijevim roditeljima poslao zvaničnu notu saučešća.
Zamperinijeva smrt uslijedila je ipak 70 godina kasnije, kao posljedica upale pluća. Preminuo je u 97. godini, 2. jula 2014. godine, u Los Anđelesu, u svom domu.
Memoari i filmovi
Zamperini je napisao dvije knjige memoara o svojim iskustvima, oba nose isti naslov – Đavo za mojim petama, ali sa različitim koautorima i sadržajem.
Laura Hillenbrand napisala je Zamperinijevu biografiju pod naslovom Nesalomivi: Priča o preživljavanju, otpornosti i otkupljenju iz Drugog svjetskog rata (2010), (Unbroken: A World War II Story of Survival, Resilience, and Redemption), koja je bila bestseler br 1 New York Timesa.
Knjiga je adaptirana u film Unbroken. Režirala ga je Angelina Jolie, a Zamperinija je glumio Jack O’Connell.
Prvi film pokrivao je vrijeme do Zamperinijevog povratka iz rata, a nastavak, Nesalomivi: Put ka iskupljenju, Zamperinijev oporavak od zlostavljanja kao ratnog zarobljenika. Režirao ga je Harold Cronk, objavljen je u septembru 2018. godine, a Samuel Hunt igrao je Zamperinija.
Vaši komentari
